Ethiopia: The language melting pot

Ethiopia’s education system has been undergoing a fundamental change, shifting to a multilingual approach.

Ethiopia has always been an independent country, except for five years after the country was invaded by Fascist Italy in early October 1935, leading to a country under Italian rule (1936–1941) but above all to a country hospitable to the refugees of the region: Somalis, Eritreans, Sudanese. Addis Ababa is a multiethnic metropolis where Tigrayans, Amharas and Oromos live together. In particular, the rich linguistic landscape of Ethiopia, a multiethnic state with over 110 million people and 80 different ethnic groups, has contributed to the exploration of language policy issues, identity construction, language contact, and the sociolinguistics of globalization. In the 1990s, a new language policy of ethnic federalism was introduced. This policy was intended to recognize the various ethnolinguistic groups in the country and the official use of ethnic/regional languages to satisfy local political and educational needs. Due to this, previously unwritten languages required a script in order for speakers to communicate in writing. Many regions chose the Latin script over the Ethiopic script. These events created an exciting laboratory for the study of the linguistic landscape.

According to Addis Ababa University Press, there are more than 90 languages indigenous to Ethiopia in which people communicate verbally or in writing. Of those 90 languages, 10 of them are spoken by 90% of the population. Amharic, Oromo, Tigrinya, Somali, Sidama, Afar, Wolayita, Gurage, Hadiya and Gamo are some of these languages. Geographically, one third of the population speaks Amharic and Oromo languages, but the Amharic language is the number one national language used in governmental sectors all over the country. Recently, due to the technological mainstream media and the expansion of social media, using the local Ethiopian languages on social media like Facebook, Telegram, Instagram, Twitter, etc. has become the norm. The expansion of this social media usage is directly related to the telecom sector expansion throughout the country. In Ethiopia, in January 2021, there were 23.96 million internet users, a figure that increased by 2.8 million (+13%) between 2020 and 2021. 

---

---

According to the World Bank, ten years ago social media usage across the country as a whole was less than 1.5%, but now it is rising every day, exceeding 25%. This expansion has led to the mass-scale application of the local language in everyday life. Amharic is the primary language used by many adults in day-to-day Facebook chat, with the Oromo and Tigrinya languages next in the ranking.

Due to the expansion of universities and technical and vocational schools in recent years, the younger generation is signing up for these popular social media platforms and using the common local languages. In fact, following the change of government in 1991, Ethiopia’s education system has been undergoing a fundamental change, shifting to a multilingual approach. Today, the major regional languages mentioned above feature in education curricula, with students getting the opportunity to study the grammar, vocabulary, spoken and written forms of each language. Pupils have access to locally printed books of various kinds and categories, helping them to study their languages in depth.

With the education system reform, a policy guideline was issued for the immediate provision of primary school education in five major ethnic languages. In addition, a decision was reached to allow the choice of scripts in which the languages were to be written. Accordingly, the Latin alphabet replaced the Ethiopic alphabet for the Cushitic languages (covering most of the minority language groups) while the Ethiopic alphabet was retained for the Semitic language groups.

Amharic and Tigrinya are Semitic languages derived from the Geʽez language, which is only used in the Orthodox church and is not spoken by locals today. 

The Oromo language is a Cushitic language family. It currently uses the Latin alphabet and has its own grammar called ‘Qube’. This language is part of the standard education system in the Oromia and Addis Ababa regions.

Even though Ethiopia is unlike other African countries in that it was never colonized by any foreign power save for a five year invasion by Italy from 1936 to 1941, the influence of English has made its way into Ethiopia’s language landscape. Today, the impact of the English language is so powerful that the young Amharic-speaking generation is mainly influenced by the mixed use of Amharic and English languages. Furthermore, a recent study shows that people who live in major cities such as Addis Ababa, Bahir Dar, Dire Dawa, Adama, Jijiga, Mekelle, etc. are mixing Amharic with some form of English words. Business is the victim of this language-mixing problem, since all business is communicated primarily in Amharic but with a side of English. Of course, this is not only the case in Ethiopia: most countries experience this problem, but in some bigger countries such as Ethiopia, it is too difficult to speak a language less influenced by English. Generally, Amharic integrates into business, religious, political, social and cultural aspects in every corner of the country as a primary or secondary language.

According to Wikipedia, more than 3 million Ethiopian immigrants speak Amharic, and due to the rise in the number of immigrants, this figure is increasing. 

The influence of English has made its way into the Ethiopian linguistic panorama, which is nonetheless more varied than ever. We should begin to consider its nuances and, starting from Amharic, to understand this multilingual country through its languages. 

---

---

የቋንቋ ውህደት ስፍራ 

ኢትዮጲያ በፋሺስት ኢጣሊያ እንደ አውሮፓዊያን ዘመን አቆጣጠር በጥቅምት 1935 መጀመሪያ ላይ ለአምስት አመታት በመወረሯ የኢጣሊያ አገዛዝ (እንደ አውሮፓዊያን ዘመን አቆጣጠር ከ1936-1941) እንዲመጣ ቢያደርግም፣ ሃገሪቷ ሁልጊዜም ነጻ ሃገር ሆና ቆይታለች፤ በሌላ መልኩ ከሁሉም በላይ ሃገሪቷ በክልሉ ላሉ የሶማሌ፣ የኤርትራ እና የሱዳን ስደተኞች ተቀብላ የምታስተናግድ ሀገር ነች። አዲስ አበባ የበርካታ ብሄር ብሄረሰቦች መገኛ በመሆን ትግሬ፣ አማራ፣ ኦሮሞ፣ ሶማሌ፣ ሃድያ፣ ከምባታ፣ ወላይታ፣ ሲዳማ፣ አፋር ወዘተ.. ብሄሮች በሰላም የሚኖሩባት ከተማ ነች። በተለይም፣ በኢትዮጲያ የበለጸገ የመልክአ ምድር አቀማመጥ ምክንያት ከ110 ሚሊየን በላይ ብሄር ብሄረሰብ ህዝብ እና 80 የተለያዩ የብሄር ቡድኖች ለቋንቋ ፖሊሲ ጉዳዮች፣ ለማንነት ግንባታዎች፣ ለቋንቋ ግንኙነትና ለዓለም አቀፉ የማህበራዊና ስነቋንቋ ዳሰሳ አስተዋጽኦ አድርጓል። እንደ አውሮፓዊያን ዘመን አቆጣጠር በ1990ዎቹ በብሄር ላይ የተመሰረተ የፌዴራሊዝም አዲስ የቋንቋ ፖሊሲ ተመሰረተ። ይህ ፖሊሲ በሃገሪቱ ውስጥ የነበሩትን በርካታ የብሄርና የቋንቋ ቡድኖች እውቅና ለመስጠት እና የአካባቢያዊ፣ የፖለቲካ እና የትምህርት ፍላጎቶችን ለማርካት የብሄር/የክልል ቋንቋዎችን በኦፊሴላዊ ደረጃ ለመጠቀም ተቋቋመ። በዚህ በኩል፣ ቀደም ብሎ ጽሁፍ ያልነበራቸው ቋንቋዎች ተናጋሪዎቻቸው በጽሁፍ እንዲጻጻፉ ለማድረግ ስነጽሁፍ ያስፈልግ ነበር። እናም በርካቶቹ ክልሎች ከኢትዮጲያው አጻጻፍ ይልቅ የላቲን አጻጻፍን መረጡ። እነዚህ ክስተቶች የቋንቋ ስነምህዳርን ለማጥናት አስደሳች የስነሙከራ እድልን ፈጠረ።

ኢትዮጵያ ከ110 ሚሊየን በላይ ህዝብ ያለባት ሃገር ነች። ሃገሪቷ በርካታ ባህሎችን፣ ጂኦግራፊያዊ እና ኢኮኖሚያዊ ሁኔታዎችን እንዲሁም የተለያዩ የቋንቋ መገኛ ሆና አጠቃልላ ይዛለች።

እንደ አዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ፕሬስ ከሆነ፣ ሰዎች በቃል ወይም በጽሁፍ አይነቶች የሚግባቡባቸው ከ90 በላይ ቋንቋዎች በኢትዮጵያ ይገኛሉ። ከእነዚያ 90 ቋንቋዎች፣ ከ90% በላይ በሆነው የኢትዮጵያ ህዝብ 10 ቋንቋዎች በሰፊው ይነገራሉ። አማርኛ፣ ኦሮምኛ፣ ትግርኛ፣ ሶማልኛ፣ ሲዳምኛ፣ አፋር፣ ወላይታ፣ ጉራጌ፣ ሃድያ እና ጋሞ ከእነዚህ ቋንቋዎች ውስጥ የተወሰኑት ናቸው። ከህዝቡ ከግማሽ በላይ የሚሆነው አማርኛ እና ኦሮምኛ ቋንቋዎችን ባለበት የጂኦግራፊያዊ አካባቢ ቢናገርም፣ አማርኛ ቋንቋ በሃገሪቷ በሙሉ እንደ ብሄራዊ ቋንቋ እና የመንግስት ሴክተሮች ውስጥ እንዳሉ ቋንቋዎች ጥቅም ላይ የመጀመሪያ ተርታ ላይ ይሰለፋል። ኦሮምኛ፣ ትግርኛ፣ ሶማልኛ እንዲሁም አፋር በክልላዊ መንግስት ውስጥ እንደ ኦፌሳላዊ ቋንቋ ጥቅም ላይ የሚውሉ ተጨማሪ ቋንቋዎች ናቸው።በቅርቡ፣ በቴክኖሎጂያዊ ዋና ዋና ሚዲያዎች እና ማህበራዊ ሚዲያዎች መስፋፋት የተነሳ፣ እንደ ፌስቡክ፣ ቴሌግራም፣ ትዊተር ወዘተ.ባሉ የማህበራዊ ሚዲያዎች ላይ የኢትዮጵያ ቋንቋዎችን መጠቀም የተለመደ ነገር እየሆነ መጥቷል። የእነዚህ የማህበራዊ ሚዲያ አጠቃቀሞች መስፋፋት በሃገሪቷ ውስጥ ካለው የቴሌኮም መስፋፋት ጋር በቀጥታ የተገናኘ ነው። በኢትዮጲያ ውስጥ፣ እንደ አውሮፓዊያን ዘመን አቆጣጠር በጀንዋሪ 2021፣ 23.96 ሚሊየን የኢንተርኔት ተጠቃሚዎች የነበሩ ሲሆን ይህም ከ2020 እስከ 2021 ባለው ጊዜ ውስጥ በ2.8 ሚሊየን (+13%) ጭማሪ አሳይቶ ነበር።

 እንደ ዓለም ባንክ ዘገባ ከሆነ፣ ከአስር አመት በፊት በአራቱም የሃገሪቷ ማዕዘናት የማህበራዊ ሚዲያ ተጠቃሚዎች ከ1.5% በታች የነበረ ሲሆን፣ አሁን ላይ ግን በየዕለቱ እየጨመረ በመሄድ ከ25% በላይ ሆኗል። የዚህ መስፋፋት በእለት ተእለት ህይወት ላይ የሚኖረውን የአካባቢያዊ ቋንቋ አጠቃቀም በይበልጥ እንዲልቅ ያደርገዋል። ለምሳሌ፣ አማርኛ በአዋቂ ሰዎች ዘንድ በዕለት ተዕለት የፌስቡክ ንግግር ላይ ጥቅም ላይ የሚውል ሲሆን ኦሮምኛ እና ትግርኛ ደግሞ ቀጣይ ደረጃዎችን በመያዝ ይከተላሉ። 

በቅርብ አመታት ውስጥ በታየው የዩኒቨርሲቲዎች እና የቴክኒክ እና ሙያ ት/ቤቶች መስፋፋት፣ ታዳጊው ትውልድ በእነዚህ ማህበራዊ ሚዲያዎች ላይ በመመዝገብ በአካባቢው ያሉትን ቋንቋዎች እየተጠቀመ ይገኛል። በእርግጥ፣ እ.ኤ.አ በ1991 በነበረው የመንግስት ለውጥ፣ የኢትዮጲያ የትምህርት ስርዓት መሰረታዊ የሆነ ለውጥ በማምጣት ወደ ብዝሃነት እየተቀየረ ሄዷል። ወደ ትምህርት ስርዓቱ ስንመጣ፣ ከላይ የተዘረዘሩት ዋና ዋና ተማሪዎች እያንዳንዳቸውን ቋንቋዎች በሰዋሰው፣ በመዝገበ ቃላት፣ በንግግር እና በጽሁፍ አይነቶች እንዲማሩ እድል ያገኙባቸው ስርአተ-ትምሀርት ውስጥ ይገኛሉ። ተማሪዎች በበርካታ የስነጽሁፍ አይነቶች እና ምድቦች በአካባቢው የታተሙ መጽሃፍትን በብዛት ሲያገኙ ስለ ቋንቋቸው በበለጠ ጥልቀት እንዲማሩ ያስችላቸዋል።

በትምህርት ስርአቱ ላይ በተደረገው ለውጥ፣ በአምስት ዋና ዋና ቋንቋዎች የመጀመሪያ ደረጃ ት/ቤት መመሪያ አስቸኳይ ትግበራ የፖሊሲ መመሪያዎች ተሰጡ። ከዚህም በተጨማሪ፣ ቋንቋዎቹ የሚጻፉባቸው የአጻጻፍ ምርጫዎችን ለመፍቀድ ውሳኔ ላይ ተደረሰ። በዚህም መሰረት፣ ለኩሻዊ ቋንቋዎች(ብዙዎቹን አነስተኛ የቋንቋ ቡድኖች የሚይዝ ነው) የላቲን አጻጻፍ የኢትዮጲያውን አጻጻፍ ሲተካ የኢትዮጲያው አጻጻፍ ደግሞ የሴማዊ የቋንቋ ቡድኖች ላይ እንዲወሰን ተደረገ።

 አማርኛ እና ትግርኛ የሴማዊ ቋንቋ ሲሆኑ ከግዕዝ ቋንቋ የመጡ ናቸው፣ ይህም ቋንቋ በአሁኑ ጊዜ በቤተክህነት ብቻ ተወስኖ የቀረ እና በአካባቢው ባሉ ሰዎች ንግግር የማይደረግበት ቋንቋ ነው። 

የኦሮሞ ቋንቋ ደግሞ ኩሻዊ ቋንቋ ሲሆን ‘ቁቤ’ የሚል የራሱ ሰዋሰው ያለው በእንግሊዝኛ ፊደላት የሚጻፍ የአጻጻፍ ቅርጸት አለው። ይህ ቋንቋ በኦሮሚያ እና በአዲስ አበባ ክልል በመደበኛ የትምህርት ስርዓት ውስጥ በመግባት እየተሰጠ ይገኛል።

ምንም እንኳን ኢትዮጲያ ከሌሎች የአፍሪካ ሃገራት በተለይ እ.ኤ.አ ከ 1936-1941 ከሆነው  ከአምስት አመቱ የኢጣሊያ ወረራ ውጪ በማንም የውጪ ሃይል ተገዝታ ባታውቅም፣ የእንግሊዝኛ ቋንቋ ተጽእኖ ወደ ኢትዮጲያ የቋንቋ አቀማመጥ እጁን እንዲያስገባ አድርጎታል። ዛሬ የእንግሊዝኛ ቋንቋ ተጽዕኖ ከፍተኛ እየሆነ በመምጣቱ ታዳጊ የአማርኛ ቋንቋ ተናጋሪ ትውልድ በአማርኛ እና እንግሊዝኛ ቋንቋ የተደባለቀ አጠቃቀም በዋነኝነት እያሳየ ይገኛል። በተጨማሪም፣ በቅርብ የተደረገ ጥናት እንደሚያሳየው እንደ አዲስ አበባ፣ ባህር ዳር፣ ድሬዳዋ፣ አዳማ፣ ጅግጅጋ፣ መቀሌ ወዘተ. ባሉ ትላልቅ ከተሞች የሚኖሩ ሰዎች አማርኛን የሚናገሩት በተወሰነ መልኩ ከእንግሊዝኛ ጋር ከተደባለቁ ቃላቶች ላይ ተመስርቶ ነው። ይህ ሊሆን የቻለው በምዕራቡ አለም ያለው የሆሊውድ መዝናኛ ፊልሞች ተጽዕኖ ሲሆን አንዳንድ የአማርኛ ቃላት በእንግሊዝኛዎቹ በመተካት በስፋት ንግግር ላይ ሲውሉ ይደመጣል። በቢዝነሱ አካባቢ ያለውም ተመሳሳይ የቋንቋ ድብልቅ አደጋ ውስጥ የገባ ሲሆን እያንዳንዱ ቢዝነስ በዋነኝነት በአማርኛ ቢሆንም በእንግሊዝኛ በተለወሱ ቃላት ታጅቦ ንግግር ይደረጋል። አዎ ይህ ችግር ኢትዮጲያ ቋንቋዎች ላይ ብቻ ያለ ነገር አይደለም፣ ነገር ግን በርካታ አገሮችም ላይ እንዲሁ ችግሩ ሲንጸባረቅ ይስተዋላል፤ ይሁን እንጂ ኢትዮጲያ ሰፊ ሃገር በመሆኗ፣ በእንግሊዝኛ ቋንቋ በጥቂቱ ተጽዕኖ ያረፈበትን አካባቢያዊ ቋንቋ መናገር በጣም ከባድ ያደርገዋል።

በዊኪፒዲያ መሰረት፣ ከ3 ሚሊየን በላይ የኢትዮጵያ ስደተኞች አማርኛን ሲናገሩ፣ የስደተኞች ቁጥር እየጨመረ በመምጣቱ የቋንቋ ተናጋሪ ቁጥር ከዚህም በላይ እየጨመረ ይገኛል።

የእንግሊዝኛ ቋንቋ ተጽእኖ በኢትዮጲያ የቋንቋ እይታ ውስጥ የዘለቀ ቢሆንም፣ ከመቼውም ጊዜ በበለጠ ብዙ አይነት ሆኗል። ከአማርኛ ጀምሮ ይቺን የበርካታ ቋንቋ ተናጋሪ ሃገር በቋንቋዎቿ ለመረዳት ልዩነቶቹን ከግምት ውስጥ ማስገባት ይኖርብናል።